Centrum Badań nad Historią Idei UJ zorganizowało w dniach 5 i 6 września 2013 roku w Krakowie międzynarodową konferencję pod tytułem Aims and Methods of the History of Ideas, poświęconą zarówno metodologii historii idei, jak i rozważaniom nad jej celami i aktualnością. Inspiracją dla zorganizowania tej pierwszej konferencji metodologicznej było dostrzeżenie konieczności pogłębionej refleksji nad narzędziami i metodami możliwymi do zastosowania w badaniach z zakresu historii idei, która może służyć nie tylko jako narzędzie pozwalające lepiej zrozumieć semantyczne zmiany w obrębie wiodących idei kultury, ale która może zostać z powodzeniem zaaplikowana do różnych, nie tylko humanistycznych, dyscyplin naukowych. Ten interdyscyplinarny potencjał historii idei sprawia, że rozważania nad jej możliwą metodologią wcale nie prowadzą do oczywistych i powszechnie akceptowanych rozwiązań, otwierając pole dla rozmaitych interpretacji, a nawet nowatorskich rozwiązań.

Punktem wyjścia dla refleksji nad postulowaną metodologią historii idei jest próba ustalenia jej celów, charakteru, specyfiki, a także roli, jaką powinna odgrywać zarówno w odniesieniu do innych dyscyplin, jak i kultury. W tym kontekście fundamentalne znaczenie posiada określenie zakresu semantycznego terminu idea. W ujęciu proponowanym przez Centrum Badań nad Historią Idei UJ wykracza się poza tradycyjne, sięgające Platona statyczne postrzeganie idei, którego współczesną, metodologiczną eksplikacją były badania rozwijane przez Arthura Onckena Lovejoya czy Isaiaha Berlina. Krakowskie centrum proponuje szersze rozumienie tego terminu, który w równej mierze, jak tradycyjnie postrzegane idee, obejmuje także inne elementy duchowej rzeczywistości człowieka, dotyczące nie tylko reprezentacji umysłowych (idei), ale tych elementów, które odnoszą się do sfery zmysłowej (przede wszystkim obrazów, to znaczy zakorzenionych kulturowo i częściowo już skonceptualizowanych, naocznych danych zmysłowości) czy wyobraźni (przedstawień i wyobrażeń). Poszerzenie znaczeniowego zakresu terminu idea umożliwia uwspółcześnienie historii idei i uczynienie z niej jednego z doskonalszych, spekulatywnych narzędzi umożliwiających pełniejsze poznanie i lepsze rozumienie wytworów ludzkiej kultury, przede wszystkim wierzeń i systemów religijnych, koncepcji filozoficznych, modeli etycznych czy prawnych.

Ilustracją przybliżającą szerszy sposób rozumienia idei jest poszukiwanie i odczytywanie „wędrówki idei" na gruncie religijnym, które w pierwszej połowie XIX wieku rozwijał Georg Wilhelm Friedrich Hegel, a które w XX wieku rozsławili Mircea Eliade i Gerardus Van der Leeuw. Zarówno Hegel w kontekście filozofii religii i filozofii ducha, jak i Eliade na gruncie historii idei religijnych, a Leeuw w ramach fenomenologii religii, podzielali przekonanie o istnieniu wspólnych elementów duchowego i kulturowego dziedzictwa ludzkości, które mogą przybierać różne formy manifestowania się w rozmaitych, nawet formalnie sprzecznych, kontekstach religijnych. Konteksty te w prezentowanym rozumieniu nie mogą zostać zredukowane do partykularnego, statycznego postrzegania idei. Podobny paradygmat podziela Centrum Badań nad Historią Idei UJ, które w proponowanym przez siebie rozumieniu metodologii, jak i możliwości odniesienia historii idei, uwzględnia zarówno dziejową, jak i duchową dynamikę bogactwa ludzkiej twórczości, którego nie można skategoryzować w ramach jednostronnego programu badawczego. Dlatego, zgodnie z zamysłem Krakowskiego centrum, w oparciu między innymi o inspiracje rozwijane za sprawą wystąpień i dyskusji z wrześniowej konferencji, historia idei wykracza zarówno poza ramy intellectual history, jak i Begriffsgeschichte.   

Przygotowanie tej konferencji we wrześniu 2013 roku służyło sprowokowaniu dyskusji międzynarodowego środowiska naukowego nad próbą określenia i nowego odczytania zarówno metodologii i znaczenia historii idei, jak i jej współczesnej użyteczności i aktualności. Wydarzenie to uzupełniało przygotowania Krakowskiego centrum do zainaugurowania w grudniu 2013 roku dwóch, pionierskich w skali krajowej, ale znaczących również na arenie międzynarodowej, projektów wydawniczych: serii wydawniczej Vestigia Idearum Historica. Beiträge zur Ideengeschichte Europas w wydawnictwie mentis w Münster oraz czasopisma internetowego Orbis Idearum. History of Ideas NetMag. Zarówno seria wydawnicza, jak i czasopismo, w zamyśle ich twórców, mają stać się platformami międzynarodowej dyskusji i wymiany myśli, także konfrontacji odmiennych stanowisk odnoszonych do problematyki historii idei w kontekście globalnym.